Αυτό το κεφάλαιο μας φέρνει στο σπίτι μας, στον τόπο που έχουμε σχεδιάσει για να ζούμε. Χρειαζόμαστε περισσότερα τέτοια σχέδια περμακουλτούρας – και όχι μόνο ένα για κάθε οικογένεια. Όπως και να ’χει, είτε ζούμε σε κάποιο χωριό, σε κάποιο προάστιο ή σε μια πόλη, οι περισσότεροι από εμάς ζούμε μέσα σε δίκτυα ανθρώπων.
Πολλοί θα επιθυμούσαμε να έχουμε βαθύτερες συνδέσεις με μια κοινότητα, καθώς η σύγχρονη κοινωνία είναι ατομιστική, διασπασμένη και δημιουργεί ανασφάλεια. Οι περισσότεροι άνθρωποι που θα ήθελαν μια αλλιώτικη ζωή δεν ξέρουν από πού να αρχίσουν. Με την περμακουλτούρα είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε κοινότητες εκεί που ζούμε.
Κατ’ αρχήν, είναι χρήσιμο να έχουμε μια αίσθηση σύνδεσης και αφοσίωσης σε μια βιοπεριφέρεια. Εδώ είναι που επενδύουμε την ενέργεια και το χρόνο μας και αξίζει τον κόπο, γιατί μας ανταμοίβει. Αυτό το κεφάλαιο καλύπτει πώς μπορούμε να χτίσουμε αυτή την αίσθηση του ανήκειν οπουδήποτε και αν ζούμε, και εξετάζει κάποιες πιθανότητες οι οποίες θα μπορούσαν να μας προσφέρουν έναν πιο βιώσιμο και πλούσιο τρόπο ζωής:
- παρέχοντας αμοιβαία υποστήριξη και ενθάρρυνση
- συνδυάζοντας την οικογένεια, την εργασία και την ψυχαγωγία
- διευρύνοντας τις δυνατότητες για συμμετοχή και διασκέδαση
- μειώνοντας τη χρήση μη-ανανεώσιμων πόρων.
Ο περισσότερος κόσμος στον πλανήτη ζει σε κοινότητες ή χωριά τοποθετημένα μέσα σε βιοπεριφέρειες. Στον τρίτο κόσμο, πολλοί άνθρωποι οι οποίοι κάποτε ζούσαν σε μικρά χωριά με στενούς δεσμούς μεταξύ τους, τώρα ζουν μια υποβαθμισμένη ζωή στις παρυφές των πόλεων, συνήθως γιατί τους έχει διώξει το οικονομικό σύστημα, η σύγχρονη γεωργία ή οι εποικιστές, από τη γη των προγόνων τους. Στα πιο πλούσια έθνη πολλοί άνθρωποι φεύγουν από τις πόλεις για να βρουν καλύτερες ζωές σε επαρχιακές περιοχές και σε κοινότητες. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους δεν είναι ούτε κοινωνικά αλλά ούτε και οικονομικά προετοιμασμένοι για να ζήσουν σε κοινότητες.
Όταν οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις παραδοσιακές κοινότητες ή όταν οι νέες κοινότητες αποτυγχάνουν, τα αίτια είναι συνήθως συνδεδεμένα είτε με τους ανθρώπους είτε με τη γη.
Γιατί πετυχαίνουν ή αποτυγχάνουν οι κοινότητες
Πολλοί άνθρωποι ονειρεύονται μια ζωή σε μια αρμονική κοινότητα σε ένα όμορφο περιβάλλον. Στις δυτικές κοινωνίες οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ζήσει ποτέ σε μια κοινότητα. Επιπλέον έχουν ενθαρρυνθεί να είναι αρκετά ατομικιστές, άρα είναι αναγκαίο να αποκτήσουν νέες δεξιότητες ώστε να μπορέσουν να συμβιώσουν συνεργατικά με άλλους. Υπάρχει αρκετή έρευνα σχετικά με τις κοινότητες και ιδιαίτερα πάνω στους λόγους που πετυχαίνουν ή αποτυγχάνουν. Γενικά, παίρνει γύρω στα δέκα χρόνια για μια κοινότητα να «στρώσει» οπότε μπορεί να αξίζει τον κόπο να υπομένουμε τις αρχικές δυσχέρειες αν βλέπουμε πως μπορούν να επιλυθούν τα θέματα.
Γιατί αποτυγχάνουν οι κοινότητες
- Φτηνή γη οριακής απόδοσης: Οι καλλιέργειες αποτυγχάνουν ή ήταν ουτοπιστικές ή στοίχισε πολύ η ανάπτυξή τους· για παράδειγμα, η το- ποθέτηση φραγμάτων και ανεμοφραχτών για την παροχή της απαραίτητης υδατικής ασφά- λειας και προστασίας.
- Μη-διαθέσιμο κεφάλαιο για δρόμους, φράγματα και φράχτες: Τα αγροτικά συστήματα αποτυγχάνουν ή οι άνθρωποι δανείζονται χρήματα από τράπεζες και τοκογλύφους οι οποίοι τελικά θα πάρουν πίσω τη γη.
- Έλλειψη ρεαλιστικών στόχων: Δεν θα πεταχτούν όλοι από το κρεβάτι τους τα πρωινά των Κυριακών για να επισκευάσουν τις λακούβες του δρόμου.
- Θέματα ιδιοκτησίας: Τα προσωπικά και ιδιοκτησιακά όρια αγνοούνται· υπάρχει δυσαρέσκεια. Μερικές φορές οι εποικιστές δεν έχουν νομικά δικαιώματα αναγνωρίσιμα από τις τοπικές αρχές και μπορεί να εκδιωχθούν από τη γη.
- Δεν υπάρχει από κοινού σχεδιασμός: Οι άνθρωποι συμφωνούν στην αρχή να «φροντίσουν τη γη» και κάποιος φέρνει 200 κατσίκια ενώ οι άλλοι εξοργίζονται. Ένας από κοινού σχε- διασμός, που να έχει συμφωνηθεί από όλους, λύνει τα θέματα περί του τι είναι επιτρεπτό και πού, ποιoς θα συγκομίσει και πότε.
- Δεν υπάρχει προοπτικός προγραμματισμός: Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη χρημάτων για τα δημοτικά τέλη, το νερό, τους φράχτες και άλλα κόστη. Μερικές φορές μπορεί να οδηγήσει στην αποτυχία καλλιεργειών εξαιτίας λανθασμένων χρόνων φύτευσης. «Ό,τι να ’ναι», δηλαδή!
- Απομονωμένες κοινότητες ή δυσκολίες καλλιέργειας: Οι άνθρωποι αισθάνονται μοναξιά, κουράζονται και θέλουν να φύγουν.
- Δεν υπάρχει πλαίσιο για τη λήψη αποφάσεων: Οι διαφωνίες διαλύουν την κοινότητα.
Γιατί πετυχαίνουν οι κοινότητες
Οι κοινότητες πετυχαίνουν αν οι παραπάνω παράγοντες έχουν επιλυθεί και αν υπάρχει γενική συναίνεση στη δεοντολογία. Οι διαδικασίες συναντήσεων πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την επίλυση συγκρούσεων και τη διέξοδο στα αδιέξοδα. Η πρώτη συνάντηση διεξάγεται ώστε να συμφωνηθεί η δεοντολογία.
Οι μόνες συναντήσεις έπειτα από τη συμφωνία της δεοντολογίας είναι για τις εργασίες. Σε αυτή την περίπτωση εθελοντές με κίνητρο και δεξιότητες αυτo-οργανώνονται και προγραμματίζουν τον εαυτό τους να διεξάγουν κάποια σημαντική δουλειά. Οι συζητήσεις γίνονται κατά τη διάρκεια της εργασίας – πάνω στη δουλειά. Οι άλλοι στην κοινότητα πρέπει να τους αφήσουν να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς να επεμβαίνουν. Αυτό απαιτεί εμπιστοσύνη. Οι άνθρωποι πρέπει να εμπιστεύονται αμοιβαία ο ένας τον άλλον στους τομείς της εμπειρογνωμοσύνης τους. Οπότε, πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη τόσο για το σκάψιμο και το βάψιμο, όσο και για την τήρηση των λογιστικών, τη φροντίδα των παιδιών ή τις ηλεκτρολογικές εργασίες. Οι άνθρωποι συνήθως εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον όσο εμπιστεύονται τον ίδιο τους τον εαυτό και τις ικανότητές και την υπευθυνότητά τους.
Σε δημόσιες συζητήσεις (ανάμεσα στα μέλη) δεν πρέπει να τίθενται τα ερωτήματα ποιoς και γιατί, επειδή οι ερωτήσεις αυτές δημιουργούν συγκρούσεις: δημιουργούν φαύλους κύκλους στη συζήτηση και θρέφουν νοοτροπίες παραπόνου και έλλειψης ανοχής. Στις από κοινού συζητήσεις τα ερωτήματα που πρέπει να τίθενται είναι πώς και πότε. Αυτά κινούν τους στόχους. (Ιδιαιτέρως, πίνοντας καφέ και σε ανεπίσημες κουβέντες καθώς εργάζονται, οι άνθρωποι φυσικά και θα ρωτήσουν «ποιος» και «γιατί». Για παράδειγμα, κατ’ ιδίαν κάποιος μπορεί να πει «Γιατί έσπασες το φράχτη;» – αλλά δημοσίως αυτό οφείλει να μετατρέπεται σε, «Πώς μπορούμε να φτιάξουμε το φράχτη;»)
Τα όρια τίθενται πάνω στον αριθμό των ατόμων που μπορεί να υποστηρίξει η γη για διάφορα επίπεδα κατανάλωσης και απορριμμάτων. Για παράδειγμα, πόσους ανθρώπους μπορεί να υποστηρίξει μια περιοχή όταν θέλουν κρέας κάθε μέρα ή θέλουν να χρησιμοποιήσουν 1000 λίτρα νερού στα γκαζόν τους; Πόσα βοθρολύματα μπορεί να απορροφήσει η γη; Πόσα δέντρα μπορούν να κοπούν ώστε όλοι να έχουν τζάκια ή ξυλόσομπες;
Διαχείριση και διοίκηση κοινοτήτων
Η σωστή διαχείριση και διοίκηση μιας κοινότητας είναι πολύ σημαντική και υπάρχουν κάποια μοντέλα από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση και να τα μιμηθούμε, κυρίως από μικρούς πληθυσμούς ιθαγενών. Αυτά σπανίως βασίζονται σε αυταρχικά μοντέλα ιεραρχίας, τα οποία καταλήγουν στην αδικία. Ούτε προασπίζουν την εξουσία της πλειοψηφίας όπου οι σημαντικές ιδέες και τα συναισθήματα της μειοψηφίας αγνοούνται (κάτι που συνήθως καταλήγει σε αποξένωση, αντιπαράθεση, έλλειψη ενσυναίσθησης και επικοινωνίας).
Η μέθοδος της συναίνεσης μπορεί να καταλήξει σε τέλμα εάν ένα άτομο μποϊκοτάρει μια απόφαση και αρνείται να δώσει τη συγκατάθεσή του, προκει- μένου να ασκήσει εξουσία και έλεγχο. Οι Κουάκεροι έχουν μια παράδοση 500 χρόνων όπου ασκούν τη μέθοδο της συναίνεσης, η οποία έχει λειτουργήσει πολύ αποτελεσματικά για εξαιρετικά δύσκολα θέματα και αποφάσεις. Έχουν επίσης μια συμφωνημένη διαδικασία για την επίτευξη της γενικής συναίνεσης, η οποία περιλαμβάνει τη σιωπηλή και στοχαστική εξέταση των θεμάτων αφού όλοι έχουν ακούσει όλους, και πριν μιλήσουν.
Ιεραρχία των λειτουργιών για λειτουργικές κοινότητες
Οι κοινότητες λειτουργούν καλά όπου δεν υπάρχουν ιεραρχίες για τη λήψη αποφάσεων αλλά όπου υπάρχουν ιεραρχίες λειτουργιών ή εργασίας: όπου όλοι συμφωνούν πως κάποια θέματα είναι πολύ σημαντικά και κάποια είναι πιο σημαντικά από άλλα. Όταν γίνεται αυτό, άτομα ή μικρές ομάδες αναλαμβάνουν την ευθύνη να κάνουν τις δουλειές τους και τις κάνουν καλά. Παραδείγματα ιεραρχικών λειτουργιών είναι:
• η φροντίδα και η ασφάλεια των παιδιών
• να κρατήσουν ανοιχτό το δρόμο πρόσβασης
• να διατηρήσουν καθαρό και επαρκές το νερό για τις απαραίτητες ανάγκες
• τη διαχείριση του ενημερωτικού δελτίου
• την παροχή και την προετοιμασία της τροφής.
Η χρηματοοικονομική διαχείριση, αν και πολύ σημαντική, δεν είναι το πρώτο στην ιεραρχία των λειτουργιών μιας βιώσιμης κοινότητας.
Το κεφάλαιο αυτό καλύπτει επίσης σχέδια περμακουλτούρας για τα χωριά, κοινότητες, προάστια, πόλεις κια κωμοπόλεις.
Απόσπασμα και εικόνες από το 27ο (και τελευταίο) κεφάλαιο:
«Οδηγός περμακουλτούρας (permaculture) – σχεδιασμός για την αυτάρκεια και την αυτονομία μας»
(συγγραφέας: Rosemary Morrow, μετάφραση: Τίνα Λυμπέρη, επιμέλεια: Έλενα Γκώγκου, εκδόσεις: iwrite, 2015)
Προμηθευτείτε το βιβλίο εδώ
Τι είναι ο Οδηγός περμακουλτούρας;
Επόμενα σεμινάρια περμακουλτούρας
Σχετικά άρθρα και πληροφορίες:
Όλα τα αποσπάσματα μαζεμένα: Οδηγός περμακουλτούρας
Τι είναι η περμακουλτούρα; Περισσότερα άρθρα περμακουλτούρας.