“Παρτέρια χωρίς σκάψιμο” είναι η τεχνική που χρησιμοποιήσαμε στο πρακτικό εργαστήριο αεικαλλιέργειας (permaculture), όπου υλοποιήσαμε τον κήπο (Zone 1 garden) στο Ελπιδοχώρι Αργολίδας στην Πελοπόννησο κατά τη διάρκεια του τριήμερου 14-16 Οκτωβρίου 2011.

Ο σκοπός μας ήταν να προετοιμάσουμε τα παρτέρια για φύτεμα την άνοιξη. Αν και ο καιρός φαινόταν αρχικά πως δεν ήθελε να συμμαχήσει, εκμεταλλευτήκαμε τον καλό καιρό όποτε υπήρχε για να φτιάξουμε τα παρτέρια, ενώ όταν έβρεχε κάναμε την θεωρία μέσα στον ξενώνα. Επίσης, φάγαμε νοστιμότατα χορτοφαγικά για τα οποία ευχαριστούμε θερμά την Πέπη και όσους συμμετείχαν στην κουζίνα!

Όσο για το σχεδιασμό, δυσκολεύτηκα να σχεδιάσω τα παρτέρια σε χαρτί ή στο νου μου. Ήξερα, όμως, δύο βασικά πράγματα: πως ήθελα να δουλέψουμε με τη ροή του νερού και πως η γη θα μας καθοδηγούσε στο σχεδιασμό.

Ο βασικός στόχος ενός κήπου χωρίς σκάψιμο, είναι να “φτιάξουμε” έδαφος με στρώσεις από οργανική ύλη που σταδιακά θα αποσυντεθεί και θα γίνει χώμα. [Για οδηγίες και πιο αναλυτική εξήγηση, διαβάστε το άρθρο “Πως να φτιάξτε παρτέρια δίχως σκάψιμο!”]. Βέβαια χρειάστηκε λίγο σκάψιμο στο στήσιμο και ισοπέδωση του εδάφους, αλλά δεν σκάψαμε για να φυτέψουμε, όπως κάνει η συμβατική καλλιέργεια.

Η “συνταγή” που ακολουθήσαμε στο Ελπιδοχώρι είχε τα ακόλουθα υλικά:
> χωράφι, 20μ x 10-12μ, με 1.8μ υψομετρική διαφορά από πάνω μέχρι κάτω
> χαρτόνια
> κλαδιά πεταμένα σε μεγάλο σωρό
> προβατίσια κοπριά από μαντρί
> μισο-τελειωμένο κομπόστ
> άχυρο
> χώμα
> πέτρες και χαλίκι
> τσάπες, φτυάρια, πιρούνες, τσουγκράνες, καρότσι
> σπόρους ψυχανθών
> 3 επίπεδα ξύλα, πρόκες, αλφάδι
> 12 κεφάτους ανθρώπους
> βροχή

Η διαδικασία μας:
1. Παρατηρήσαμε το χωράφι και προετοιμάσαμε υλικά για τις στρώσεις (κόψαμε ψιλά κλαδιά με φύλλα σε μικρά κομμάτια και ξεχωρίσαμε μεγαλύτερα κλαδιά).

2. Η Ερατώ (εμπνευστής του Ελπιδοχωρίου) ξεκίνησε τον κεντρικό διάδρομο, ο οποίος αποφασίσαμε να έχει φάρδος περίπου 1μ. Συνεχίσαμε με μετρήσεις για να είναι ο διάδρομος στη μέση περίπου του κήπου, μέχρι που έγινε ένας ωραίος καμπυλάτος διάδρομος με μεγαλούτσικες πέτρες να τον διαχωρίζουν από αριστερά και δεξιά και με χαλίκι στη μέση. Το περπατήσαμε να δούμε αν είναι άνετος. Μια χαρά!

3. Βρήκαμε 3 σανίδια, τα ενώσαμε στο σχήμα του άλφα και δέσαμε ένα αλφάδι στο οριζόντιο ξύλο.  Έτοιμο το A-frame μας, με το οποίο εντοπίσαμε στη συνέχεια τις ισοϋψείς καμπύλες του εδάφους, κάθετα στο διάδρομο.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ήθελα να εκμεταλλευτώ τη φυσική ροή του νερού στο πότισμα των παρτεριών. Το νερό της βροχής ρέει κάθετα στις ισοϋψείς καμπύλες, οπότε σχεδιάζοντας τα παρτέρια μας παράλληλα με τις ισοϋψείς, τότε κάθε φορά που βρέχει, απλώνεται το νερό ομοιόμορφα σε όλη την επιφάνεια του παρτεριού και άρα απορροφάται καλύτερα και συγκρατείται από το χώμα.

4. Με το Α-frame μας βρήκαμε σημεία της ψηλότερης ισοϋψούς καμπύλης, την χαράξαμε στο έδαφος και ξεκινήσαμε παράλληλα με αυτήν να σχηματίζουμε το πάνω μέρος του πρώτου παρτεριού.

Πως βρήκαμε την ισοϋψή με λεπτομέρειες: Βάλαμε το ένα πόδι του A-frame στο σημείο που θέλαμε να ξεκινήσει το παρτέρι. Σημαδέψαμε το σημείο που το αλφάδι μας έδειξε πως είναι στο ίδιο επίπεδο (υψόμετρο) με το πρώτο μας σημείο. Επαναλάβαμε τη διαδικασία, μετακινώντας το A-frame από το τελευταίο σημείο πάντα, μέχρι που σημαδέψαμε συνολικά την πρώτη ισοϋψή σε όλο το πλάτος του χώρου που είχαμε διαθέσιμο για το παρτέρι.

5. Υπολογίσαμε πως το ιδανικό φάρδος για να φτάνει ένα άτομο μέσου ύψους που θα δουλεύει στον κήπο στη μέση του παρτεριού από την πάνω ή κάτω μεριά είναι 1.40μ. Το μετρήσαμε και το σημαδέψαμε, ώστε το κάτω σύνορο του παρτεριού να είναι παράλληλο με το πάνω.

6. Τσαπίσαμε και μετά με τις τσουγκράνες φέραμε το χώμα σε ένα επίπεδο κατά το πλάτος του παρτεριού, εξισορροπώντας την κλίση του εδάφους. Για στήριξη της κάτω ανυψωμένης μεριάς του παρτεριού, βάλαμε κάθετα πασαλάκια από κλαδιά και από τον ένα στον άλλο πάσαλο γεμίσαμε τα κενά με οριζόντια χοντρά κλαδιά κατά μήκος του παρτεριού, δημιουργώντας κάτι σαν τοίχο στήριξης του παρτεριού.

7. Απλώσαμε πάνω στο σχετικά επίπεδο πια παρτέρι στρώσεις από οργανική ύλη και πειραματιστήκαμε με διάφορες παραλλαγές στη σειρά των υλικών.

Πχ. το πρώτο παρτέρι το φτιάξαμε με:
χαρτόνι
κοπριά
άχυρο
κοπριά
άχυρο

Στο χαμηλό μέρος του κήπου όπου είχε μεγαλύτερη κλίση χρησιμοποιήσαμε:
κλαδιά (για να ισοπεδώσουμε το παρτέρι)
χώμα
χαρτόνι
κοπριά
άχυρο

Και στο τέλος όταν μας τελείωσε το χαρτόνι, βάλαμε απλά:
κοπριά
άχυρο

8. Αποφασίσαμε πως το κατάλληλο φάρδος των διαδρόμων μεταξύ των παρτεριών είναι 70 εκ. για να μπορεί άνετα να περνάει το καρότσι. Μετρήσαμε και σημαδέψαμε τους διαδρόμους, ώστε να ξεκινήσουμε τα επόμενα παρτέρια.

9. Αν και τα τέσσερα πρώτα παρτέρια έγιναν κάπως συμμετρικά, τα παρτέρια στο κάτω μέρος του κήπου πήραν τα δικά τους ελεύθερα σχήματα.

10. Μόλις τελειώσαμε τα παρτέρια, ρίξαμε μουσκεμένα κουκιά και άλλα ψυχανθή (ρεβίθια, βίκο, αρακά) και τα σκεπάσαμε με άχυρο. ΄Όταν φτάσουν σε περίοδο άνθησης, θα τα κόψουμε και θα τα αφήσουμε επιτόπου ως εδαφοβελτιωτικό.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα ψυχανθή είναι μια άλλη τεχνική για τον εμπλουτισμό του εδάφους με άζωτο. Τα χρησιμοποιούμε ως χλωρή λίπανση: περιμένουμε μέχρι να φτάσουν στο σημείο της άνθισης, όπου τα κόβουμε κοντά στη ρίζα και τα αφήνουμε εκεί που τα κόψαμε: στα παρτέρια. Κάτω από τα παρτέρια, οι ρίζες απελευθερώνουν άζωτο και από πάνω τα χλωρά θα απελευθερώσουν τα πλούσια θρεπτικά συστατικά καθώς αποσυντίθενται, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως εδαφοκάλυψη.

11. Την άνοιξη, όταν είμαστε έτοιμοι, απλά κάνουμε τρύπες εκεί που θέλουμε να φυτέψουμε, βάζουμε και μια χούφτα κομπόστ αν χρειάζεται και περιμένουμε τον ανοιξιάτικο λαχανόκηπο να καρποφορήσει.

Πριν (από πάνω) και μετά (από κάτω):

 

Απολαύστε!