Αν και είχα παρακολουθήσει ένα παρόμοιο σεμινάριο πέρσι, οι 15 μέρες του σεμιναρίου σχεδιασμού αεικαλλιέργειας (permaculture) αυτόν το Σεπτέμβρη στο Μάλι Βένι Αττικής με τον Darren Doherty, δάσκαλο από Αυστραλία, ήταν το κάτι άλλο. Βέβαια, επειδή έχω μια σχετικά μικρή εμπειρία πάνω στα θέματα της αεικαλλιέργειας ήταν σαφώς πιο εποικοδομητική η διαδικασία της εκμάθησης, γιατί έχτιζα πάνω σε ήδη υπάρχοντα θεμέλια γνώσης και εμπειρίας, αλλά και πάλι αισθάνομαι πως εμπέδωσα βαθύτερα κάποια πολύ σημαντικά μηνύματα που ίσως να μην είχαν κατασταλάξει μέσα μου πριν ή τελοσπάντων τα είδα αλλιώς αυτή τη φορά…Άσε που επεκτάθηκε η οικογένειά μου με όλους όσους γνώρισα εκεί!
Πως ξεκίνησαν όλα; Με μία πρόταση από την Ιταλίδα φιλενάδα μου και με ένα email που έστειλα στον Darren τον Ιανουάριο του 2011 όπου τον ρώτησα εάν ενδιαφέρεται να διδάξει στην Ελλάδα. Ήταν το όνειρό του να έρθει με την οικογένειά του στην Ελλάδα και παρότι δεν φαινόταν να έχει πολλά περιθώρια στο πρόγραμμά του, δεν χρειάστηκε πολύ για να τον πείσω. Πολλοί ρωτάνε ποια εταιρεία ήταν πίσω από αυτή τη διοργάνωση. Δεν υπάρχει εταιρία. Υπάρχει μια μικρή ομάδα ατόμων με πάθος για τη εξάπλωση της permaculture και ο καθένας μας έκανε εθελοντικά ένα σημαντικό κομμάτι για να πραγματοποιηθεί αυτή η εκδήλωση. Η Κωνσταντίνα είχε οργανώσει ένα παρόμοιο σεμινάριο με δασκάλους από Αγγλία τον Μάρτη στη Λακωνία κι έτσι ξεκίνησε μια γερή βάση για την permaculture φέτος. Μαζί πραγματοποιήσαμε και δύο μονοήμερα εισαγωγικά σεμινάρια τον Απρίλη και όταν αυτή έφυγε στο Εδιμβούργο να κλείσει τις δουλειές της, εγώ συνέχισα να κάνω δωρεάν εισαγωγικές διαλέξεις στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και την Πελοπόννησο για πέντε μήνες. Παράλληλα η Έλενα ανέλαβε το οργανωτικό κομμάτι της προετοιμασίας και η κάθε μια μας έκανε ότι χρειαζόταν όταν χρειαζόταν για να ολοκληρωθεί το puzzle του σεμιναρίου. Όταν επέστρεψε η Κωνσταντίνα από τη Σκωτία, ανέλαβε με τον Αντώνη την ταυτόχρονη μετάφραση ολόκληρου του σεμιναρίου και προσέφερε πολλά βιβλία permaculture από την βιβλιοθήκη που δημιούργησε από τα έσοδα του σεμιναρίου του Μαρτίου! Και εγώ χάρηκα που συμφοίτησα με αρκετούς συμμετέχοντες από τα εισαγωγικά σεμινάρια, οπότε αισθάνθηκα πως άξιζε τον κόπο!
Το PDC (Permaculture Design Course) βασίζεται στα δεκατέσσερα κεφάλαια του βιβλίου του Bill Mollison, ενός από τους ιδρυτές της permaculture: PERMACULTURE – A Designer’s Manual. Αφιερώσαμε μία μέρα για κάθε κεφάλαιο του βιβλίου πάνω στα οποία έχτισε ο Darren με τη δική του εμπειρία και μας εξήγησε τι δουλεύει, τι δεν δουλεύει και γιατί. Είχαμε μία μέρα ξεκούρασης στη μέση (την χρειαζόμασταν!) και μία μέρα να αποχαιρετιστούμε και να ανακοινώσουμε τι θα κάνουμε με την καινούργια μας γνώση. Δεκαέξι μέρες συνολικά. Ακούγεται πολύ και είναι πολύ, αλλά ίσως είναι και ένας πολύ καλός τρόπος να βουτήξουμε στα βαθιά και να γνωρίσουμε όσο καλύτερα μπορούμε τα θέματα της αεικαλλιέργειας και της συμβιωτικής ζωής.
Μετά από ένα PDC παίρνεις ένα δίπλωμα το οποίο αναγνωρίζεται από το Ινστιτούτο Permaculture της Αυστραλίας και σου λένε πως μπορείς να διδάξεις και εσύ PDC με αυτό, αλλά είναι εμφανές πως χρειάζεται κάποιος αρκετή εμπειρία για να φτάσει σε επίπεδο διδασκάλου.. O Darren απέκτησε εμπειρία 10 χρόνων πρωτού – πριν περίπου 10 χρόνια – ξεκινήσει τη διδασκαλία. Το σεμινάριο είναι ουσιαστικά μια πολύ καλή εισαγωγή στον κόσμο της αεικαλλιέργειας.
Ήμασταν τριάντα-πέντε μαθητές, ένας από Αμερική, ένας από Καναδά, μία γυναίκα από Ουρουγουάη, οι περισσότεροι Έλληνες (τέλεια!!!) και αρκετοί από την Ευρώπη (Ιταλία, Αγγλία, Ελβετία, Γερμανία, Βουλγαρία). Ο δάσκαλός μας ήρθε με τη γυναίκα και τρία του παιδιά. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας, ήρθε και ο Κώστας Γεωργιάδης, ο πιο διάσημος Έλληνας της Αυστραλίας, που έχει δική του εκπομπή στην αυστραλέζικη τηλεόραση, τη λεγόμενη “Costa’s Garden Odyssey”, όπου μαζί με τους πελάτες του σχεδιάζει κήπους τους με βάση τις αρχές της permaculture και με πολλή ενέργεια και πάθος!
Οι συμμετέχοντες ήταν από 20-κάτι μέχρι 60-κάτι. Πολλοί είχαν δική τους γη και ήθελαν να μάθουν πως να σχεδιάσουν μόνοι τους τα κτήματα τους. Μερικοί έχουν φύγει από τις δουλειές τους και έχουν εγκατασταθεί στο κτήμα τους ήδη ή είναι σε μεταβατική φάση, όπου αγοράσανε τη γη και πάνε κάθε ΣΚ μέχρι να βρουν την κατάλληλη στιγμή να κάνουν την αλλαγή. Άλλοι δεν είχαν κάτι στην ιδιοκτησία τους, αλλά σκόπευαν να συνεργαστούν με κάποιον που έχει γη. Άλλοι απλά θέλανε να είναι προετοιμασμένοι. Εγώ θέλω να συνεχίσω τη διδασκαλία και την ενημέρωση μέσω εργαστηρίων, συμβουλευτικής και εφαρμογής. Παρεμπιπτόντως κι εγώ μετακομίζω στην επαρχία αυτή την εβδομάδα για να συνεργαστώ με κάποιον που έχει κτήμα! Πάντως, ο καθένας είχε έναν πολύ καλό λόγο να βρίσκεται εκεί: να μάθει πως να ζει και να καλλιεργεί σε αρμονία με το περιβάλλον του.
Ο Darren μας εξέπληξε με την ατέλειωτη ενέργειά του και μας εξόπλισε με την αστείρευτη γνώση του. Ξεκινήσαμε δυναμικά από τις 9 το πρωί την πρώτη μέρα και δεν σταματήσαμε μέχρι το τέλος. Μάθαμε για τη φιλοσοφία, τις ηθικές αρχές και τις αρχές σχεδιασμού της permaculture, πως να σχεδιάζουμε με χάρτες, αλλά και βάσει των μοτίβων της φύσης. Μας μίλησε για διαφορετικά είδη κλίματος, δέντρα, φυτά, ζώα, νερό, υδατοκαλλιέργειες, έδαφος και το πιο σημαντικό: πως να δημιουργούμε εύφορο έδαφος! Μας έδειξε τα πιο κατάλληλα μηχανήματα για την προετοιμασία της γης (αν αποφασίσουμε να χρησιμοποιήσουμε κάποια) και για την παραγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας και μας είπε μερικές στρατηγικές για έναν εναλλακτικό κόσμο. Και πολλά πολλά άλλα…..
Ανάμεσα σε όλα τα μαθήματα της αεικαλλιέργειας, είχαμε και πολλά μαθήματα για την κοινοτική ζωή, εφόσον μοιραζόμασταν και μερικές δουλειές της κουζίνας και της συντήρησης του χώρου γενικά. Είχαμε και θέματα με το ίντερνετ, οπότε γίναμε και πολύ πιο κοινωνικοί…και ξενυχτήσαμε μερικές βραδιές με συζητήσεις, τραγούδια και χορό. Και η τελευταία βραδιά είχε πολύ γέλιο, γιατί έπρεπε όλοι μας να δώσουμε κάποια παράσταση…από χορό, μέχρι ποιήματα και τραγούδια και θεατρικές παραστάσεις…και εκεί είναι που αποκαλύφθηκαν πολλά ταλέντα!
Από όλα αυτά, τα πιο έντονα (και επείγοντα) μηνύματα που έλαβα από αυτό το σεμινάριο είναι:
> Νερό: πρέπει με διάφορες τεχνικές συγκομιδής να το επιβραδύνουμε, να το εξαπλώσουμε και να το κρατήσουμε στο έδαφος όσο περισσότερο γίνεται. Η πιο αποτελεσματική τεχνική βέβαια, είναι τα δέντρα και η πολυετής βλάστηση γενικά, που βοηθάνε τη συγκράτηση του νερού. Και βέβαια: “Ο καλύτερος τρόπος να γλιτώσουμε νερό είναι να χρησιμοποιούμε λιγότερο!”
> Έδαφος: 100% του εδάφους πρέπει να καλύπτεται 100% του χρόνου. Δηλαδή πρέπει να καλύπτουμε το έδαφος με βλάστηση για να αυξήσουμε την οργανική ύλη και επομένως τον άνθρακα που έχει το έδαφος. Ο άνθρακας είναι το σφουγγάρι που απορροφά και συγκρατεί το νερό στο έδαφος. Εάν δεν έχει άνθρακα, δεν μπορεί να συγκρατήσει νερό. Κάθε φορά που οργώνουμε, απελευθερώνουμε άνθρακα από το έδαφος και σκοτώνουμε μικροοργανισμούς που είναι διαθέσιμοι και πρόθυμοι να δημιουργήσουν καλό έδαφος. Έχουμε κόψει, κάψει και σκάψει και γι’ αυτό έχουν διαβρωθεί και γυμνωθεί τα βουνά μας και έχει γίνει άγονο το έδαφος. Νερό πέφτει, αλλά δε συγκρατείται. Και αν δεν έχουμε έδαφος, δεν έχουμε φαγητό….
> Πρέπει να εξασκούμε αναγεννητική γεωργία, δηλαδή να βοηθάμε το έδαφος να αναγεννηθεί. Ο Darren λέει πως βιωσιμότητα σημαίνει να κρατάμε τη γη σε κάποιο σταθερό επίπεδο, ενώ αναγέννηση σημαίνει πως δίνουμε στη γη τα εφόδια να αναγεννιέται και να εξελίσσεται. Χρησιμοποιούμε μόνο αυτά που μας δίνει η γη (φυσικά υλικά) και της τα επιστρέφουμε. Κλείνουμε τον κύκλο των θρεπτικών συστατικών και δεν πετάμε τίποτα.
> Have fun with it! Ναι, έχουμε μια σοβαρή δουλειά να κάνουμε, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να είμαστε σοβαροί και να μην περνάμε καλά καθώς την κάνουμε. Σημαντικό είναι να δρούμε, να το διασκεδάζουμε σε κάθε βήμα και να φτάσουμε στο σημείο που ξαναγεννιόμαστε και γινόμαστε και πάλι ένα με τη μητέρα γη, γιατί μόνο αν είναι αυτή καλά θα μπορέσουμε να είμαστε και εμείς καλύτερα!
Ευχαριστώ την Αρτέμιδα Γρηγορίου για την επιμέλεια του κειμένου 🙂