Μόλις αντίκρισα το παρακάτω άρθρο, ζήτησα άδεια να το μεταφράσω, γιατί είναι σαν να άκουγα τη φωνή μέσα μου που έχει πλέον γίνει κραυγή. Είναι, για μένα, αφενός μια κατεύθυνση που θα ήταν καλό να εξερευνήσουμε ως άνθρωποι και κάτοικοι στον πλανήτη γη και αφετέρου μια ευκαιρία να δούμε τα πράγματα αλλιώς και να αναρωτηθούμε τι χρειαζόμαστε για να επιζήσουμε. Να αναθεωρήσουμε δηλαδή τα θεμέλια πάνω στα οποία έχουμε χτίσει την κοινωνία και τη ζωή μας…και να ξεκινήσουμε προς έναν δρόμο που μας εκφράζει πλήρως.

«Με θεωρούν τρελό γιατί δε θα πουλήσω τις μέρες μου για χρυσό – και εγώ τους θεωρώ τρελούς γιατί νομίζουν πως οι μέρες μου έχουν τιμή.» –Kahlil Gibran

Καλό μας δρόμο λοιπόν!

[Γραμμένο από τον Kyle Chamberlain στα αγγλικά. Μετάφραση του αρχικού άρθρου από την Τίνα Λυμπέρη. Γλωσσική επιμέλεια: Ιωάννης Σαμψωνίδης.]

Προς όλους όσους αισθάνονται προδομένοι από την Οικονομία,

Μας λένε πως το πρόβλημά μας είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετές δουλειές. Το μήνυμα αυτό είναι παντού. Τα μέσα ενημέρωσης μετράνε την κατάσταση της κοινωνίας μας με στατιστικές ανεργίας. Οι πολιτικοί αντιπαρατίθενται με θεατρικό τρόπο για το ποιος μπορεί να δημιουργήσει τις πιο πολλές δουλειές. Άνθρωποι παντού παλεύουν για τις λιγοστές θέσεις εργασίας σε εργοστάσια και εταιρείες.

Θα ήθελα να επισημάνω τη μεγάλη ειρωνεία της κατάστασης αυτής – οι περισσότεροι άνθρωποι μισούν τη δουλειά τους. Πόσους ανθρώπους γνωρίζετε που αγαπάνε τη δουλειά τους; Η αλήθεια είναι, πως οι περισσότεροι από εμάς με συνηθισμένες δουλειές, ίσα που τις αντέχουμε. Αν δεν τις χρειαζόμασταν θα προτιμούσαμε να μην τις κάνουμε.

Το εργασιακό ήθος και κυρίως η «σκληρή δουλειά» είναι κάτι για το οποίο είναι περήφανη η κοινωνία μας. Αλλά, αν θα θέλαμε να είμαστε ειλικρινείς, θα έπρεπε να ομολογήσουμε πως αποκαλούμε τους εαυτούς μας «σκληρά εργαζόμενους» κυρίως για να δικαιολογήσουμε τις καθημερινές κακομεταχειρήσεις, στερήσεις και ταπεινώσεις στο χώρο εργασίας. Νομίζω επίσης πως μπορούμε να συμφωνήσουμε στο ότι οι περισσότερες δουλειές μας δεν βελτιώνουν τον κόσμο.

Και όμως βρισκόμαστε στην οξύμωρη θέση να ικετεύουμε να μπούμε σε εργασιακούς ρόλους που μισούμε.

Καλό είναι να συνειδητοποιούμε ότι το «εργασιακά απασχολημένος» θα μπορούσε υπό συνθήκες να έχει την έννοια του «χρησιμοποιημένος». Ακριβώς δηλαδή όπως θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ένα σφυρί και καρφιά, ο εργοδότης σάς απασχολεί ή σας χρησιμοποιεί. Ο όρος «χρησιμοποιημένος», πολύ εύστοχα περιγράφει τη σχέση με τους εργοδότες μας. Όπως οι πόρνες, έτσι και εμείς παραιτούμαστε από τον εαυτό μας και δινόμαστε σε ψεύτικες σχέσεις για μια ανούσια οικονομική απολαβή. Σε μια υγιή σχέση η αφοσίωσή μας ανταποδίδεται σε είδος. Αλλά σε μια σχέση χρήσης και κατάχρησης, το καλύτερο που μπορούμε να προσδοκούμε είναι ένας χρηματικός διακανονισμός.

Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει, λοιπόν, ότι οι πολιτικοί και άλλοι ισχυροί άνθρωποι  επαινούν τον ενθουσιασμό μας για την εργασιακή απασχόληση και υπερασπίζονται αυτόν το σκοπό. Για την ελίτ, η ανεργία είναι μία κρίση, διότι αυτό σημαίνει ότι ο πληθυσμός δεν «χρησιμοποιείται» επαρκώς. Ένας «αχρησιμοποίητος» πληθυσμός είναι ασύμφορος και, ενδεχομένως, απείθαρχος. Έτσι, όταν οι πλούσιοι έρθουν να μας σώσουν, το κάνουν με την προσφορά θέσεων εργασίας, όπως λέει το σλόγκαν του Bill και Melinda Gates Foundation: «Πιστεύουμε ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν την ευκαιρία να ζήσουν υγιείς και παραγωγικές ζωές.» (δική μου έμφαση)

Η εργασιακή απασχόληση έχει γίνει σχεδόν αδιαχώριστη από άλλες αξίες, όπως την ευθύνη και την ανθρώπινη ευημερία. Στην κουλτούρα μας, η προώθηση της εργασιακής απασχόλησης έχει γίνει συνώνυμη με την υποστήριξη των οικογενειών, των κοινοτήτων και των χωρών. Σε μια εποχή που είμαστε τόσο απόλυτα εξαρτημένοι από την εργασιακή απασχόληση και την οικονομία για την επιβίωσή μας, το να είσαι ενάντια στην δουλειά είναι σαν να είσαι ενάντια στη ζωή. Ποιος λοιπόν, εκτός από τον πιο τεμπέλη και ουτοπικό χίπυ, θα ήταν ενάντια στην εργασία;

Αλλά ας μην ξεχνάμε πως οι άνθρωποι δεν ήταν πάντα τόσο εξαρτημένοι για την επιβίωση από «θέσεις εργασίας» όπως τις αντιλαμβανόμαστε σήμερα ή από την οικονομία. Στην πραγματικότητα ήμασταν κυνηγοί και συλλέκτες για το μεγαλύτερο διάστημα της ύπαρξής μας. Τα χρήματα, η οικονομία, ακόμη και η καλλιέργεια της γης είναι σχετικά πρόσφατες επινοήσεις. Τα βγάλαμε από το μυαλό μας. Και, μέχρι πολύ πρόσφατα στην ιστορία, οι θέσεις εργασίας ήταν απλώς μέρος μιας μικτής στρατηγικής για επιβίωση που χρησιμοποιούσαν οι μεγάλες οικογένειες για να αντεπεξέλθουν στις καθημερινές ανάγκες τους. Το κυνήγι, η συλλογή, η κηπουρική, η χειροτεχνία, οι δωρεές, η συνεργασία, το εμπόριο και η αυτοαπασχόληση, είναι όλα απολύτως βιώσιμοι τρόποι για να καλύψουμε τις ανάγκες επιβίωσής μας. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας αναγνώριζαν ότι τα χρήματα δεν ήταν πάντα ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να ικανοποιηθεί μια ανάγκη τους. Ζώντας αποκλειστικά από έναν μισθό ήταν ένα μοντέλο ζωής για τους πλούσιους της πόλης.

Σε ορισμένες ιστορικές περιόδους, ήταν δυνατόν για κάποιους ανθρώπους να χρησιμοποιούν το νόμισμα για να διατηρούν μια ευημερία δυσανάλογη σε σχέση με την πραγματική αξία της εργασίας τους. Μπορεί να πλησιάζει το τέλος της εν λόγω περιόδου. Δυστυχώς, οι εναλλακτικές λύσεις στην εργασιακή απασχόληση σπανίζουν.

Δεν είναι κάτι που διδάσκεται στο μάθημα της ιστορίας, αλλά η εξάρτησή μας από τις θέσεις εργασίας προέρχεται τελικά από την καταστροφή και την μονοπώληση του περιβάλλοντός μας. Οι άνθρωποι κάποτε στηρίχθηκαν αποκλειστικά στους ελεύθερους φυσικούς πόρους. Η τάση προς μια γενικευμένη εργασιακή απασχόληση ακολούθησε την καταστροφή των πόρων αυτών. Όταν τα πράγματα που χρειαζόμαστε δεν διατίθενται ελεύθερα στη φύση, είμαστε αναγκασμένοι να εργαζόμαστε σε όλο και πιο περίπλοκες και αμφίβολες μεθόδους εξόρυξης φυσικών πόρων. Η ιστορία της σχέσης του πολιτισμού μας με τους Ινδιάνους της Αμερικής και άλλων αυτόχθονων πολιτισμών, παρουσιάζει το συνηθισμένο αυτό μοτίβο.

«Οι νέοι μου άνδρες δεν πρέπει ποτέ να εργαστούν. Οι άνδρες που εργάζονται δεν μπορούν να ονειρεύονται – και η σοφία έρχεται σε μας μέσω των ονείρων. Μου ζητάτε να οργώσω το έδαφος. Να πάρω ένα μαχαίρι και να σκίσω το στήθος της μητέρας μου; Όταν πεθάνω, εκείνη δεν θα με πάρει στο στήθος της για να ξεκουραστώ. Μου ζητάτε να σκάψω για πέτρα. Να σκάψω κάτω από το δέρμα της για τα οστά της; Όταν θα πεθάνω, δεν θα μπορώ να μπω στο σώμα της για να ξαναγεννηθώ. Θα μου ζητήσετε να κόψω τα χόρτα, να φτιάξω σανό και να το πουλήσω και να είμαι πλούσιος όπως οι λευκοί άνδρες. Αλλά πώς να  τολμήσω να κόψω τα μαλλιά της μητέρας μου; » – Smohala, Wanapum πνευματικός ηγέτης, 1851

Ξανά και ξανά, η αντίσταση των ιθαγενών στην εργασία, όπως την ξέρουμε, σταμάτησε μόνο όταν η πρόσβαση στους παραδοσιακούς τους πόρους για επιβίωση διακόπηκε.

«Ο λαός μου δεν καλλιεργούσε και δεν είχε καμία χρήση για τις καλλιέργειες μέχρι που ο σολομός άρχισε να εξαφανίζεται από τα ρέματα και τα ποτάμια. Οι ρυπαντικές δραστηριότητες των λευκών και τα εμπορικά έργα αλιείας ήταν η αιτία για αυτό. Κάθε χρόνο, οι Κόλβιλ έβρισκαν όλο και λιγότερο σολομό που δεν ήταν αρκετός για να ζήσουν, και έτσι άρχισαν να καλλιεργούν για να επιζήσουν. Τελικά, φράγματα κατασκευάστηκαν στην Κολομβία και ο σολομός σταμάτησε εντελώς να έρχεται πάνω από το Grand Coulee. Ο σολομός είχε φύγει και τα υψηλής απόδοσης τουφέκια κάνουν περίπου το ίδιο για τα θηράματά μας. Μέχρι να δούμε την ανάγκη να καλλιεργήσουμε, οι νεότερες γενιές συνειδητοποίησαν πως οι πρόγονοί τους είχαν αφήσει τους λευκούς να έχουν την πλουσιότερη και πιο εύφορη γη. Και ήταν πολύ αργά για να την πάρουν πίσω.»— Mourning Dove, Colville author, 1888-1936

Οι ιθαγενείς δεν ήταν οι μόνοι άνθρωποι που αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν την καταστροφή των πόρων και την μονοπώληση. Εταιρείες και κυβερνήσεις περιθωριοποιούν ενεργά την πρόσβασή μας σε καθαρό νερό, υγιεινή διατροφή, ασφαλές καταφύγιο, καθώς και κοινωνική υποστήριξη. Όλα αυτά τα πράγματα, ενώ παρέχονταν ελεύθερα από το περιβάλλον μας, είναι πλέον ολοένα και πιο ακριβά.

Δεν είναι μόνο το φυσικό μας περιβάλλον που καταστρέφεται. Το κοινωνικό και ψυχολογικό μας περιβάλλον δέχεται επίσης επίθεση. Οικονομικές πιέσεις, διαφημίσεις και προπαγάνδα έχουν υπονομεύσει την αυτάρκεια των οικογενειών και των κοινοτήτων. Ίσως η τελική νίκη του καταναλωτισμού είναι ότι πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει την ικανότητά τους να βρίσκουν νόημα έξω από τη δουλειά. Πολλοί άνθρωποι θα σας πουν ότι απλά δεν ξέρουν πώς να περνούν το χρόνο τους χωρίς δουλειά. Μπορούν πραγματικά να μη βλέπουν μεγαλύτερη αξία στη ζωή τους; Χωρίς σεβασμό για τον εαυτό μας και την υποστήριξη των άλλων δεν υπάρχει περίπτωση να βγούμε από αυτό το καταχρηστικό σύστημα.

Η επιρροή της ισχυρής μειονότητας του κόσμου δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Αλλά εκείνοι από μας σε προνομιακές χώρες πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτή η οικονομική «κρίση» οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον κόσμο και ίσως στην ίδια τη μητέρα φύση, η οποία επιτέλους μας αναγκάζει να αποκαλύψουμε τα χαρτιά μας. Το γεγονός ότι η οικονομική μας ευημερία μπορεί να παραπέσει τόσο γρήγορα είναι η απόδειξη ότι ο πλούτος μας δεν βασίζεται στην πραγματική αξία της εργασίας μας, αλλά στην επιτυχία μας σε ένα παραπλανητικό παιχνίδι εκμετάλλευσης.

Ο τρόπος ζωής μας έχει επίσης εξαρτηθεί από τους περιορισμένους ορυκτούς ενεργειακούς πόρους, χωρίς να αναφέρουμε τα απειλούμενα εδάφη, νερά και δάση. Και ο κόσμος συνωστίζεται όλο και περισσότερο. Ίσως είναι καιρός να καταλάβουμε το πώς είναι πραγματικά να ζούμε μέσα στα όρια αυτών που διαθέτουμε.

Αλλά ας είμαστε σαφείς. Δεν χρειαζόμαστε περισσότερες θέσεις εργασίας. Χρειαζόμαστε πρόσβαση στα βασικά της επιβίωσης. Δεν χρειαζόμαστε περισσότερα χρήματα. Χρειαζόμαστε να θεραπεύσουμε το περιβάλλον μας. Δεν χρειαζόμαστε εργοδότες να μας κρατήσουν απασχολημένους. Χρειαζόμαστε χρόνο να μετατρέψουμε τις κοινότητές μας σε υγιή οικοσυστήματα για ανθρώπους και πάλι.

Όσο λιγότερο συμμετέχουμε σε αυτή την καταχρηστική οικονομία, τόσο το καλύτερο. 10% ανεργία είναι αξιοθρήνητη. Χρειαζόμαστε 90% ανεργία! Αν πραγματικά δυσανασχετούμε με αυτό το σύστημα, ας κερδίσουμε λιγότερα χρήματα, ας αγοράσουμε λιγότερα και ας μας ανήκουν λιγότερα. Ας επενδύσουμε το χρόνο, την ενέργεια και τους πόρους μας σε πράγματα που δεν μπορούν να φορολογηθούν ή να παρασιτιθούν από τις εταιρίες. Ας ασχοληθούμε όχι με χρήματα, αλλά με ενέργεια, θρεπτικές ουσίες, υλικά, τοπικά νομίσματα και σχέσεις. Ας μην επεκταθούμε, ας σταθεροποιηθούμε. Ας απολαύσουμε την τέχνη, τον πολιτισμό και την αναψυχή. Ίσως μπορούμε να ανατρέψουμε την πυραμίδα συρρικνώνοντας τον πάτο της.

Η δουλειά μας είναι η ακόλουθη: Χρειάζεται να αποταμιεύουμε το νερό όποτε βρέχει και να το κάνουμε διαθέσιμο. Χρειάζεται να κάνουμε τα βρώσιμα φυτά να μεγαλώνουν έτσι, ώστε να είναι τόσα πολλά που δεν θα μπορούμε ούτε να τα χαρίσουμε. Χρειάζεται να θυμηθούμε πως να χτίζουμε σπίτια με φυσικούς τρόπους και κυρίως χωρίς να χρεωνόμαστε με δάνεια για αυτά. Χρειάζεται να ξεκινήσουμε να δημιουργούμε ευκαιρίες εκεί που ζούμε, ώστε να χρειαζόμαστε λιγότερες μετακινήσεις. Χρειάζεται να πάρουμε τον έλεγχο της γης και των πόρων από τις ισχυρές μειονότητες. Χρειαζόμαστε ενοποιητικές και βιώσιμες μεθόδους για τη διαχείριση της γης. Χρειάζεται να δημιουργούμε κτηνοτροφικές φάρμες με έναν τρόπο που θα κάνει τα θηράματα αφθονότερα. Χρειάζεται να καλλιεργούμε με τέτοιο τρόπο που θα κάνει τα δάση να αυξάνονται. Χρειάζεται να χρησιμοποιούμε την ενέργεια με τρόπο που θα δημιουργεί ειρήνη και σταθερότητα. Χρειάζεται να ενισχύσουμε τους κοινωνικούς μας δεσμούς.

Αν εξακολουθείτε να έχετε μια δουλειά, να βάλετε τα πάντα σε τάξη και να την παρατήσετε! Κάντε το όσο πιο σύντομα μπορείτε, γιατί ποτέ στην ιστορία δεν είχαμε μια πιο σημαντική δουλειά να κάνουμε.

Σημείωση: Για να βοηθήσετε την εξάπλωση της permaculture στην Ελλάδα μέσω της προ-αγοράς του πρώτου πλήρες οδηγού permaculture, δείτε εδώ.